Nee. GGD Zeeland heeft advies gevraagd aan de Expertgroep Gezondheidsonderzoek en Nazorg na rampen en (milieu-) incidenten van het RIVM. Deze Expertgroep ontraadt op dit moment bloedonderzoek (biomonitoring) als deel van een regionaal gezondheidsonderzoek. In lijn met het advies van het Crisis Expertgroep wordt eerst het landelijk programma PFAS afgewacht. Daarna kan een betere inschatting gemaakt worden van het nut van lokaal gezondheidsonderzoek bij omwonenden.
Kan ik mijn bloed laten onderzoeken op PFAS?
Ja dat kan bij sommige commerciële laboratoria en ziekenhuizen. De GGD raadt dit niet aan. Een PFAS-waarde in het bloed geeft geen informatie over de gevolgen voor je gezondheid. PFAS is één van de risicofactoren, maar andere invloeden spelen ook een belangrijke rol bij het ontstaan van een ziekte. De uitslag heeft geen voorspellende waarde voor het krijgen van een ziekte of aandoeningen in de toekomst. Ook is de hoogte van de waarde niet te koppelen met een al bestaande aandoening. Daarnaast bestaat er geen behandeling om de aangetoonde PFAS-waarden in het bloed te verlagen.
Welke onderzoeken worden gedaan naar de gezondheidsrisico’s van PFAS?
In januari 2023 is het RIVM in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu een meerjarig PFAS-onderzoeksprogramma gestart. Doel is om verder inzicht te krijgen in de actuele blootstelling aan PFAS van de Nederlandse bevolking en welke bronnen daaraan bijdragen. Dit zal een basis geven om te bepalen welke maatregelen nog meer effectief zijn om de blootstelling te verminderen.
Daarnaast wordt onderzoek opgezet om de effecten van de maatregelen langjarig te kunnen volgen. Het onderzoeksprogramma loopt tot eind 2025. Meer informatie: Onderzoeksprogramma PFAS | RIVM
Komt er afzonderlijk gezondheidsonderzoek langs de Westerschelde?
Nee, minister Ernst Kuipers heeft op 4 juli 2023 in een Kamerbrief aangegeven dat er geen afzonderlijk gezondheidsonderzoek komt langs de Westerschelde. De minister volgt hiermee het advies van het expertteam op. Een standpunt dat GGD Zeeland deelt.
De GGD ziet veel argumenten om geen bloedonderzoek te doen, omdat:
- het PFAS-bloedgehalte geeft geen informatie over individuele gezondheidseffecten, zolang niet bekend is bij welke bloedgehalten PFAS welke gezondheidsschade kan optreden;
- er is geen duidelijk gezondheidsadvies bij (een hoog gehalte van) PFAS in het bloed. Er is geen behandeling mogelijk om PFAS uit het bloed / uit het lichaam te krijgen;
- het bloedonderzoek is een momentopname en geeft geen informatie over een al of niet hogere blootstelling aan PFAS in het verleden;
- de betekenis van het PFAS-gehalte in het bloed is onduidelijk: er is geen ‘normaalwaarde’.
Kunnen moeders maatregelen nemen om de blootstelling aan PFAS te verminderen?
Blootstelling verminderen is lastig. Je kunt zelf niet zoveel doen om te voorkomen dat je PFAS binnenkrijgt. PFAS zitten bijna overal in onze omgeving en dus ook in alle voedingsmiddelen en in het water. Voldoende water drinken en gevarieerd eten zijn belangrijk om gezond te blijven, ook al krijg je er een beetje PFAS mee binnen. Als je zorgt dat je veel verschillende voedingsmiddelen eet, voorkom je dat je vaak voedingsmiddelen eet waar meer schadelijke stoffen in zitten.
Bestaat er een veilige limiet voor PFAS in moedermelk en zo ja wat is deze limiet?
De Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) heeft in 2020 een gezondheidskundige grenswaarde afgeleid voor de inname van PFAS via voedsel. Daaruit is een EFSA-norm gekomen van 4,4 nanogram per kilo per week voor vrouwen die borstvoeding geven. Het limiet voor maximaal acceptabele concentratie PFAS in moedermelk is 133 nanogram per liter.
Ik heb gelezen dat er ook PFAS in moedermelk kunnen zitten. Is het dan nog wel veilig om borstvoeding te geven?
Mensen worden via verschillende bronnen blootgesteld aan PFAS. Het is al langer bekend dat wereldwijd PFAS bij mensen in bloed en moedermelk terug te vinden is. Hoeveel PFAS iemand binnenkrijgt en hoeveel daarvan in het bloed of de moedermelk terechtkomt, kan verschillen per situatie.
In 2022 onderzocht de Vrije Universiteit Amsterdam bij tien vrouwen uit de regio Dordrecht of zij PFAS in hun moedermelk hadden. Bij alle tien de vrouwen bleken er inderdaad PFAS in de moedermelk te zitten. De hoeveelheid PFAS in de melk lag wel ónder de grenswaarde van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid. Die grenswaarde geeft aan welke blootstelling geen gezondheidsrisico’s geeft en dus nog veilig is.
De gemeten PFAS-concentraties zijn daarom geen aanleiding voor het RIVM om te adviseren korter of geen borstvoeding te geven. De voordelen van borstvoeding zijn namelijk erg groot en wegen op tegen de nadelen ervan. Het algemene GGD-advies blijft daarom om zes maanden of langer borstvoeding te geven. In het landelijke PFAS programma wordt hier extra aandacht aan besteedt.
Zijn eieren uit winkels en supermarkten veilig om te eten?
Ja, eieren uit de supermarkt bevatten aanzienlijk lagere gehalten aan PFAS en blijven binnen de veilige Europese normwaarde. Deze worden regelmatig getest door Wageningen Food Safety Research (WFSR) in opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).
Kan ik de eieren van hobbykippen nog eten?
Het is bekend dat stoffen in de grond in kippeneieren terecht kunnen komen, zoals zware metalen en dioxines. Deze stoffen komen gemakkelijk in de eieren terecht, zelfs als de hoeveelheid stoffen in de grond niet zo hoog zijn. Uit onderzoek blijkt dat ook PFAS in kippeneieren terecht kunnen komen. Het algemene advies is om te voorkomen dat kippen mogelijk verontreinigde grond binnenkrijgen. Dit kan door kippen te laten scharrelen op schone grond of zand. Ook is het verstandig om de kippen te voeren uit een bak.
De Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit heeft landelijk onderzoek gedaan naar PFAS in eieren van hobbykippen. De verschillen in de gevonden PFAS-waarden in de eieren zijn groot. In een deel van eieren zat te veel PFAS en in een ander deel niet. Je kunt helaas niet zien of een ei een te hoog gehalte aan PFAS bevat. Ook weten we niet wat de bron van de aangetroffen PFAS is. Het Voedingscentrum heeft op basis van het onderzoek een advies op haar website gezet. Dat advies is: “Het is de meest veilige keuze om eieren uit de supermarkt, van speciaalzaken of van de markt te eten. Mensen die ervoor kiezen om eieren van eigen kippen te eten, krijgen het advies om deze af te wisselen met eieren uit de supermarkt”.
Wat is het advies voor gebruikers van moestuinen in Reimerswaal?
De gemeente Reimerswaal heeft in hun bodemonderzoeken ontdekt dat de concentratie van PFAS in de bodem varieert en dat op een aantal plaatsen de gehanteerde bodemgrenswaarde voor moestuinen wordt overschreden. Het is nog onbekend hoeveel PFAS vanuit de grond door groenten wordt opgenomen. Dit wordt onderzocht. De resultaten worden halverwege 2024 verwacht. Tot de uitkomst van dit onderzoek bekend is, is het advies aan moestuinhouders in Reimerswaal om afwisselend te eten uit de moestuin en uit de winkel. Spoel groenten en fruit altijd eerst af met water voordat je het eet en was regelmatig en goed je handen.
Is de vis die gevangen wordt door de beroepsvisserij veilig om te eten?
Ja, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is verantwoordelijk voor de veiligheid van voedsel en voert controles uit op de beroepsvisserij in de Nederlandse binnenwateren.
Zit in vis, garnalen, schaaldieren en zeegroenten uit de winkel PFAS?
Ja, dit blijkt uit het onderzoek van het RIVM, het advies is daarom om gevarieerd te eten. Het voedingscentrum adviseert om één keer per week vis te eten. Vis is onderdeel van een gezonde voeding. Het eten van zelf gevangen vis of garnalen uit de Westerschelde wordt afgeraden. Het Voedingscentrum raadt ook af om regelmatig zelf gevangen zoetwatervis te eten. Daarin zit soms te veel PFAS en daarnaast kunnen er ook andere ongezonde stoffen in zitten.
Lees meer: Resultaten PFAS voedselveiligheidsonderzoek Westerschelde bekend | Provincie Zeeland