PFAS is de naam van een grote groep chemische stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. De afkorting PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. GenX, PFOA en PFOS zijn de bekendste voorbeelden van door de mens gemaakte PFAS-stoffen. Ze stoten water en vuil af en worden gebruikt in veel producten, zoals smeermiddelen, voedselverpakkingsmaterialen, blusschuim, anti-aanbaklagen van pannen, kleding, textiel en cosmetica. PFAS zijn zorgwekkende chemische stoffen: ze breken niet of heel slecht af in het milieu en we weten er nog niet alles van. Daarom is het belangrijk om verspreiding van deze stoffen naar het milieu te blijven aanpakken.
PFAS in voedsel en drinkwater
In een publicatie van het RIVM (4 juni 2021) is geconcludeerd dat we in Nederland te veel PFAS binnenkrijgen via voedsel en drinkwater. Hierdoor kunnen er nadelige effecten op de gezondheid ontstaan. Het RIVM adviseert de overheid daarom ervoor te zorgen dat die stoffen minder worden gebruikt en ervoor te zorgen dat mensen minder in contact komen met PFAS.
Mensen kunnen zelf weinig doen om PFAS in voedsel en drinkwater te vermijden. Drinkwater en gevarieerde voeding zijn belangrijk om gezond te blijven. Van de hoeveelheid PFAS die je als Nederlander gemiddeld binnenkrijgt wordt je niet meteen ziek, maar het is voor je gezondheid beter om er zo weinig mogelijk van binnen te krijgen.
Onderzoek naar PFAS in Westerschelde
In november 2021 is door provincie Zeeland opdracht gegeven aan de WUR (Wageningen University & Researchen) en het RIVM voor een onderzoek naar het PFAS-gehalte in de Westerschelde. Hierbij werd gekeken naar verschillende soorten bronnen van PFAS-blootstelling, zoals vis, garnalen, mosselen, oesters, slib, watermonsters en monsters van onder meer lamsoor in de Westerschelde.
Onderzoeksresultaten
Uit het onderzoek blijkt dat volwassenen slechts heel beperkt, vis-, schaal- of schelpdieren uit de Westerschelde kunnen eten. Bij de berekeningen is aangenomen dat mensen de verschillende producten niet tegelijk eten.
Advies GGD Zeeland
GGD Zeeland blijft na het lezen van de bevindingen door WUR en het RIVM bij het eerder gegeven advies om geen zelf gevangen vis en garnalen te eten uit de Westerschelde. Ook het GGD-advies om de consumptie van zelf geraapte mosselen en oesters uit de Westerschelde te beperken tot niet meer dan tien keer per jaar blijft van kracht. Het is beter om vis, garnalen, schaaldieren en zeegroenten in de winkel te kopen omdat deze producten hoogstwaarschijnlijk afkomstig zijn van minder of niet vervuilde gebieden. Ook wordt bij producten uit de supermarkt steekproefsgewijs de concentraties van andere mogelijk schadelijke stoffen gecontroleerd. Op basis van PFAS kan weliswaar onbeperkt lamsoor worden gegeten, maar naast PFAS komen mogelijk ook andere schadelijke stoffen vanuit de industrie in de Westerschelde terecht. Daarom adviseert GGD Zeeland om zelf gesneden lamsoor met mate te eten.
Daarnaast verwijst GGD Zeeland naar het algemene advies van het voedingscentrum om één keer per week vis te eten. Vis is onderdeel van een gezonde voeding, maar beperk de consumptie van lokaal gevangen vis en garnalen en eet in elk geval voorlopig geen zelf gevangen vis of garnalen uit de Westerschelde.
PFAS en moedermelk
De VU (Vrije Universiteit Amsterdam) heeft moedermelk van tien vrouwen – die in de omgeving wonen van de fabriek Chemours in Dordrecht – op de aanwezigheid van PFAS onderzocht. Volgens de hoofdonderzoeker bevatte het onderzochte moedermelk gemiddeld tien keer meer van de giftige PFAS dan veilig is. Deze conclusie is later ingetrokken, nadat het RIVM en een hoogleraar toxicologie van de VU de onderzoekscijfers opnieuw hadden bekeken. Zij concludeerden dat het moedermelk vergeleken was met de verkeerde norm. De norm voor moedermelk werd niet overschreden.
Er is daarom voor het RIVM geen aanleiding om te adviseren korter of geen borstvoeding te geven. De voordelen van borstvoeding zijn namelijk erg groot en wegen op tegen de nadelen ervan. Het algemene GGD advies blijft daarom om zes maanden of langer borstvoeding te geven.
Mensen worden via verschillende bronnen blootgesteld aan PFAS en het is al langer bekend dat wereldwijd PFAS bij mensen in bloed en moedermelk terug te vinden is. Hoeveel PFAS iemand binnenkrijgt en hoeveel daarvan in het bloed of de moedermelk terechtkomt, kan verschillen per situatie.
In Zeeland zijn vissen en garnalen uit de Westerschelde een belangrijke PFAS-bron, als je deze producten (regelmatig) eet. Hoeveel PFAS in borstvoeding zit van moeders die (regelmatig) producten eten of hebben gegeten uit de Westerschelde is onbekend.
Lees meer over PFAS op GGD Leefomgeving.
Meer informatie
Kijk voor uitgebreide informatie over PFAS op de website van het RIVM of ga direct naar de pagina met de meest gestelde vragen en antwoorden over PFAS en vragen en antwoorden over te veel blootstelling aan PFAS.
Vragen?
Heb je vragen over PFAS en de consumptie van zelf gevangen vis, garnalen en/of zelf gestoken zeegroenten? Stel jouw vragen hieronder, dan nemen wij contact met je op.