Verschil in levensverwachting en ervaren gezondheid. Bron: Pharos
SES WOA score
Een maat om sociaaleconomische gezondheidsverschillen weer te geven is de SES-WOA score. Deze score is bepaald door het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS) op basis van gegevens over financiële welvaart (W), opleidingsniveau (O) en recent arbeidsverleden (A). Een score van nul betekent een SES-WOA gelijk aan het Nederlandse gemiddelde. Een hogere of lagere score betekent respectievelijk een hogere of lagere sociaaleconomische status ten opzichte van het gemiddelde.
De gemiddelde SES-WOA verschilt niet zo zeer tussen gemeenten, maar wel tussen wijken; daarom worden de cijfers op wijkniveau getoond. In de wijken met de laagste SES-WOA score, zien we vaak negatievere gezondheidsuitkomsten in de GGD Gezondheidsmonitors (zie figuur 1 ). Dit kan aanknopingspunten bieden om bepaalde interventies of regelingen gerichter in te zetten.
De gezondheidsgegevens in bovenstaande figuur zijn afkomstig uit de GGD Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 van GGD’en, CBS en RIVM. Op basis van het ‘SMAP’– model van het RIVM worden cijfers geschat op buurt- en wijkniveau. Meer uitleg over deze methodiek is te vinden op de website van Buurtatlas.
In het menu aan de linkerkant van deze en volgende figuren kun je de gewenste gemeente selecteren. Met behulp van de Ctrl-toets is het mogelijk om meerdere gebieden tegelijk in de figuur zichtbaar te maken. Let op: het laden van de figuur kan enige tijd duren.
Armoede en schulden
Onderliggende factoren zoals armoede en schulden veroorzaken vaak stress wat een negatief effect op de gezondheid heeft. Bij een kwetsbare groep mensen creëert het vaak ook een gezondheidsachterstand en houdt deze zelfs in stand. Landelijk zijn verschillende dashboards ontwikkeld met indicatoren op dit thema per gemeente.
Moeite met rondkomen
Uit landelijk onderzoek van Nibud blijkt dat veel Nederlandse huishoudens gebukt gaan onder hoge vaste lasten (bijvoorbeeld huur- en energiekosten) en stijgende uitgaven. Dit treft niet alleen mensen met een uitkering of lage inkomens, maar ook hogere inkomens moeten beter op hun uitgaven letten om rond te komen. Waar in 2018 nog 6% van de hogere inkomens in Nederland aangaf moeilijk tot zeer moeilijk rond te kunnen komen is dit in 2022 12%.
Ook in Zeeland zien we dat het aandeel Zeeuwen dat moeite heeft met rondkomen toeneemt (zie figuur 2 en 3). In 2020 had nog 9% van de Zeeuwen moeite met rondkomen, in 2022 is dat percentage toegenomen tot 15% [2].
Zeeuwen die aangeven moeite te hebben met rondkomen ervaren een slechtere gezondheid en hebben vaker psychische klachten dan degenen die geen moeite ervaren met rondkomen (zie figuur 4).
Als we kijken naar verschillende achtergrondkenmerken van de groep mensen met moeite met rondkomen blijkt het om een gevarieerde groep te gaan (zie figuur 5). Mensen met lage inkomens (1e kwintiel: gestandaardiseerd huishoudensinkomen van maximaal 19.600 euro), geen betaald werk, alleenstaande ouders en jongvolwassenen (18-24 jaar en 25-39 jaar) geven vaker aan moeite te hebben met rondkomen. Op landelijk niveau wordt de stijging in de groep jongvolwassenen tot 35 jaar als het meest zorgwekkend gezien [3].
Gezondheidsvaardigheden
Ongeveer een kwart van de Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden [1]. Gezondheidsvaardigheden zijn nodig om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken bij het maken van gezonde keuzes. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het lezen van etiketten van voedingsmiddelen in de supermarkt of bij het invullen van een vragenlijst bij de huisarts. Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden zijn dan ook minder goed in staat om een eigen regie te voeren over hun gezondheid. Het is belangrijk om deze groep in kaart te brengen om te kunnen helpen hun vaardigheden te vergroten of informatie toegankelijker te maken.
Al bekend is, dat veel mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden ook laaggeletterd zijn. Zij hebben moeite met lezen en schrijven. Laaggeletterdheid komt relatief vaak voor bij mensen met een lage opleiding, met een migratieachtergrond en bij ouderen. In Zeeland is ongeveer 13% van de bevolking tussen 16 en 65 jaar laaggeletterd, landelijk is dat ongeveer 12%. Het landelijk dashboard Geletterdheid in Zicht geeft een overzicht van laaggeletterdheid per gemeente (zie ook figuur 6) en verschillende groepen in de samenleving. Voor de periode 2020-2024 is er een Zeeuws regioplan ontwikkeld voor de aanpak van laaggeletterdheid.
Geraadpleegde bronnen, kijk voor meer informatie naar:
ggdzeeland.nl